હોળીકા દહન હિંદુ ધર્મનું મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે, જે ભક્તિ, સત્ય અને સારા પર ખરાબના વિજયનું પ્રતિક છે. આ તહેવાર ફાગણ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે અને બીજી સવારે રંગોની હોળી રમાય છે. હોળીકા દહન પાછળ એક પ્રાચીન પૌરાણિક કથા જોડાયેલી છે, જે ભક્ત પ્રહલાદ અને દાનવી હોંકાર હિરણ્યકશ્યપ સાથે સંકળાયેલી છે.
હોળીકા દહનની પૌરાણિક કથા:
એક સમયની વાત છે કે હિરણ્યકશ્યપ નામનો એક શક્તિશાળી રાક્ષસ રાજા હતો. તે પોતાને ભગવાન માનતો હતો અને ઈચ્છતો કે દરેક લોકો તેની પૂજા કરે. પરંતુ તેનો પોતાનો પુત્ર પ્રહલાદ ભગવાન વિષ્ણુનો ભક્ત હતો અને સદાય તેમની ઉપાસના કરતો.
હિરણ્યકશ્યપે અનેક પ્રયાસો કર્યા કે પ્રહલાદ તેની ભક્તિ છોડી દે, પરંતુ પ્રહલાદ અડગ રહ્યો. અંતે, રાજાએ પોતાની બહેન હોળીકા સાથે મળીને એક કાવતરું રચ્યું. હોળીકા પાસે એક દિવ્ય ચાદર હતી, જે તેને અગ્નિમાં અજાણે સળગતા બચાવતી હતી.
હિરણ્યકશ્યપે પ્રહલાદને હોળીકા સાથે અગ્નિમાં બેસવા કહ્યું. હોળિકા માની ગઈ કે તે જીવતી બચી જશે અને પ્રહલાદ અગ્નિમાં ભસ્મ થઈ જશે. પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુની કૃપાથી તે દિવ્ય ચાદર ઉડીને પ્રહલાદ પર આવી ગઈ અને હોળીકા અગ્નિમાં ભસ્મ થઈ ગઈ, જ્યારે પ્રહલાદ સુરક્ષિત રહ્યો.
હોળીકા દહનનું મહત્વ:
આ ઘટના દર્શાવે છે કે ભક્તિ અને સત્ય પરmeshશ્રય રાખનાર વ્યક્તિ પર દુઃખ-કષ્ટો હાવી થઈ શકતા નથી. હોળીકા દહન માટે, લોકો લાકડાં એકઠા કરે છે અને હોળીકા દહન કરીને દુષ્ટ શક્તિઓનો નાશ કરે છે.
વિધિ અને પરંપરાઓ:
- હોળીકા દહન માટે લોકોએ અગાઉથી લાકડાં, ગાયોના ગોબરથી બનાવેલા ઉપલો, અને કાંઠા એકત્રિત કરવાનું શરૂ કરે છે.
- પૂજા સમયે કુંવારી યુવતીઓ નારિયેળ અને ધાન્ય ધરાવેલી થાળીથી હોળી પર પરિક્રમા કરે છે.
- ઘરોમાં નકારાત્મક ઉર્જાને દૂર કરવા માટે હોળીનું ભસ્મ ધારણ કરવામાં આવે છે.
નિષ્કર્ષ:
હોળીકા દહન એ માત્ર તહેવાર નથી, પરંતુ એક ગુરુપ્રેરક કથા છે કે જે આપણને શીખવે છે કે દાનવ શક્તિઓ અને અહંકારના ત્રાસ સામે સત્ય અને ભક્તિ હંમેશા વિજયી બને છે. આ પવિત્ર તહેવાર આપણને જીવનમાં સકારાત્મકતા, પ્રેમ અને સદભાવનાનું સંદેશ આપે છે.